Vliegtuigcrash Amstenrade op 25 september 1944

Getuigenverklaringen en hulp van de krant

Van Bert Spoelstra kreeg ik 2021 een onderzoeksdossier van hem over deze vliegtuigcrash waarin de volgende oogetuigen verklaringen te lezen stonden die Bert in de jaren 90 had genoteerd:

Verklaring Wiel Hendriks aan Bert Spoelstra (jaren negentig)

“was toen een jongen van 7 of 8 jaar oud. Dacht dat het op een zaterdagmiddag gebeurde. Was tussen 15.30 en 16.30 uur. Wiel woonde schuin tegenover crashplaats (Holterweg 2) en beleefde één en ander van zeer nabij. Vliegtuig kwam in een duikvlucht naar beneden en brandde. Rook en vuur aan achterstuk vliegtuig. Viel neer in veld naast de weg en vernielde afrastering. Motor sloeg bijna drie meter diep in de grond. Grote stukken van de romp lagen op de grond. Kan zich geen kentekens/ kleuren herinneren. Wiel zocht dekking achter de woning. Ging daarna kijken. Bij het wrak van de romp, althans borstkast zonder hoofd en onderlichaam van de vlieger. Droeg lederen, okerkleurig jack. Zou ook nog een deel van rozenkrans hebben gehad van licht blauwe kralen. Dat deel werd begraven op kerkhof Amstenrade. Resten vliegtuig bovengronds opgeruimd. Jaren later -mogelijk beginjaren vijftig- werd de rest van het vliegtuig opgegraven. Daarbij zouden ook nog menselijke botten zijn gevonden. Ook werd veel munitie gevonden.”

Verklaring Oom Dirk aan Bert Spoelstra (jaren negentig)

“ in de bevrijding, dat zal in september 1944 zijn geweest, kort na 18 september, de dag dat we werden bevrijd, stond een grote Amerikaanse militaire kolonne voertuigen opgesteld op de Trichterweg tussen Amstenrade en Brunssum. Dat gebeurde overdag. Plots kwam een Duits vliegtuig over brommen. De Amerikanen draaiden toen alle lopen van hun wapens omhoog en schoten uit alle machten met mitrailleurs, geweren en zelfs pistolen op het vliegtuig, dat daarop in brand vloog en ergens bij het kasteel Amstenrade neer kwam. Ik ben daar niet gaan kijken. Het ging allemaal erg snel en ik heb niemand uit het vliegtuig zien springen. Geen parachute gezien.”

 

Om in contact te komen met inwoners en oud-inwoners van Amstenrade besloot ik contact op te nemen met dagblad De Limburger. Er verscheen uiteindelijk een artikel op zaterdag 4 januari 2025 van verslaggever Rob Stickelbroeck. Op het artikel kwamen diverse reacties en verklaringen:

 

Verklaring Piet Crijns aan Bas Bruls (4 januari 2025)

Zaterdag 4 januari 2025 Telefonisch interview met Piet Crijns uit Amstenrade. Ik kreeg en mail van Pierre Thijssen die secretaris is van de seniorenvereniging van Amstenrade. Hij gaf me de naam en telefoonnummer van Piet Crijns door. Piet is geboren in Amstenrade in 1935. Piet verteld dat hij op de dag dat het vliegmachine neerkwam met zijn vriendjes aan het spelen was in de Hoofdstraat in Amstenrade. De Hoofdstraat ligt op zo’n 300 meter van de crashlocatie. Piet was toen 9 jaar oud. In de Hoofdstraat stonden de Amerikanen opgesteld met een zware mitrailleur dat voorzien was van camouflage netten. Tijdens het spelen hoorde Piet dat er met de mitrailleur geschoten werd en ze zagen dat er op een overkomend vliegtuig werd geschoten. Een kwartier later hoorde we dat het overvliegende vliegtuig neergeschoten was en dat het in een weide lag. We zijn toen gaan kijken en zagen de Amerikanen met hun Jeeps de Heiberg omhoog rijden. Het vliegtuig lag tegenover de boerderij van Senden. Tijden het gesprek dat ik had met Piet Crijns vroeg ik door op de locatie en dat bleek inderdaad te zijn in een weiland aan de Holterweg tussen de Holterweg en de Heiberg in. Piet verteld dat hij zo’n 25 jaar later nog vaker langs de crashplek liep met wandelen en dan toch altijd een soort van verbrande brandstof geur rook. Piet verteld dat de Duitse piloot inderdaad een rozenkrans droeg en dat de Amerikanen een gouden ring van de vinger van de piloot hebben gehaald. Vermoedelijk was dit een trouwring. Dit verhaal doet al jaren de rondte in Amstenrade. Piet heeft dit zelf niet gezien maar kent de verhalen. De onfortuinlijke Duitse piloot is toen in zijn parachute gewikkeld en in een kruiwagen gelegd. Dit is gebeurd door de doodgraver van Amstenrade Dhr. Mathieu Pijls die voor de graven zorgde. Dhr. Pijls heeft ook het graf gegraven op het kerkhof en de piloot met een kruiwagen naar het kerkhof gebracht en de Duitse piloot aldaar begraven. Piet Crijns geeft aan dat in die tijd van de oorlog in 1944 helemaal geen school was. Piet Crijns geeft verder aan dat het vliegtuig na de middag is neergeschoten zo rond 15:00 uur, maar waarschijnlijk nog wat later. Op de vraag of er nog onderdelen zijn van het vliegtuig moet Piet het antwoord schuldig blijven. Wel geeft hij aan dat No Adriolo een museum heeft ingericht in het kasteel van Amstenrade in de “Oranjerie” en dat daar de spullen van hem naartoe zijn gegaan na zijn dood”

Later ontving ik informatie dat Mathieu Pijls geboren was in 1918 en dat hij gestorven was in 1997.

 

Verklaring Jo Douven aan Bas Bruls (7 januari 2025)

Marie-Louise Vliegen had vandaag contact opgenomen met De Limburger en gaf aan graag met mij in contact te komen. Marie-Louise vertelde me dat ze een zwager heeft en dat hij van de vliegtuigcrash meer afwist. Ze bracht me in contact met haar zwager.

Haar zwager is Jo Douven uit Oirsbeek. Jo is geboren in 1938 en kan zich het geburen in Amstenrade nog goed herinneren. Het was een paar dagen na de bevrijding en er was van alles buiten te zien. Hij moet een jaar of zes zijn geweest toen hij buiten stond op de Provinciale weg ter hoogte van de bakkerij aan de Putstraat in Oirsbeek.

Het was tussen 15:00 uur en 16:00 uur volgens Jo en de zon was nog aan het schijnen.  Het was dichter bij 16:00 uur dan 15:00 uur denk ik. Er kwam een vliegtuig laag overvliegen en dit vliegtuig was aan het roken. Er kwam een jeep aanrijden over de Provinciale weg met hierop een mitrailleur en met hierin twee Amerikanen, een blanke man en een neger zoals Jo dat omschrijft. 

De jeep achtervolgde het rokende vliegtuig en volgens Jo hadden de Amerikanen met hun jeep op het vliegtuig geschoten. Niet veel later zag je de donkere rookpluimen omhoog komen en diverse mensen snelde zich naar de plek toe waar de rook vandaan kwam. Jo besloot op zijn klompen via “De Vloedsgraaf” door het veld naar de plek te lopen. Het vliegtuig had zich in de grond geboord met de neus omlaag en het vliegtuig was in brand. Jo herinnerd zich nog goed het geknetter dat te horen was, dat afkomstig bleek te zijn van de munitie patronen die door de brand explodeerde als rotjes. Er stonden meerdere mensen te kijken naar dit gebeuren. Het geheel heeft en grote indruk gemaakt op Jo en na deze dag is hij er niet meer naar gaan kijken. Wat er in de dagen na de crash is gebeurd weet hij niet en hij heeft er ook nooit meer iets van vernomen.

 

Verklaring No Hen aan Bas Bruls (5 januari 2025)

Mijn opa woonde op de Brunssumerweg in Amstenrade, niet ver van de crash. Naar mijn mening vertelde hij dat het een neergestorte Focke Wulf geweest was. De piloot zou nog een kettinkje om hebben gehad (met een kruis). Het neerstorten en de valrichting in de krant klopt. Ik ben zelf in 1952 geboren, verhalen die mijn opa vertelde hierover zullen van zo’n vijftien jaar na de crash zijn, ergens rond 1960! Ik echter ook een oudste neef (Frans de Rooij) wiens herinnering (en toen van zijn vader) verser zal zijn, mogelijk met een link naar het tijdstip. Ik ga eens kijken of ik hem te pakken krijg want we hebben eigenlijk al heel lang geen contact meer gehad. In Amstenrade heb je ook een historisch clubje, heb daar ooit spulletjes aan geschonken voor een klein museumpje.

 

Bericht van Huub Feijts op 6 januari 2025)

De heer Feijts heeft zojuist met de krant gebeld en is op zoek naar Bas. Een bekende van hem was destijds als 8-jarig jongetje getuige van de vliegtuigcrash van de Duitse piloot. Meneer is nu 88 jaar.

Verklaring Paul Tans aan Bas Bruls op (5 januari 2025)

Ik las uw verhaal in de krant en ik ken iemand in Amstenrade die direct na de crash op de plek was. De man is verhuisd naar Heerlen, indien u het interessant vindt kan ik proberen de man op te sporen.

Paar dagen later:

Ik hoor van Sjaak Ritzen (dit is de man die ik bedoelde) dat u al een afspraak met hem heeft gemaakt. Hij weet ervan.

 

Verklaring Sjaak Ritzen aan Bas Bruls (11 januari 2025)

Ik zal vertellen wat ik gezien heb. Op 19 september 1944 werden we bevrijd en enkele dagen later werd het gemeente huis van Amstenrade (Hoofdstraat) leeg geruimd.. Ik zat op de stoep voor het gemeente huis. Het gemeentehuis lag tegenover ons huis. Of het 26 september precies was weet ik niet maar dat heb ik wel gehoord. Ik weet alleen dat ik ze bij het gemeentehuis aan het opruimen waren, want daar had een NSB burgermeester ingezeten en nu waren ze aan het verhuizen. Ik ben er toen naar toe gegaan omdat ik nieuwsgierig was als acht jarige. Als het 26 september zou zijn dan was ik nog net zeven jaar want in november, ik ben van 9 november 1936, zou ik 8 zijn geworden. Ik was daar aan het kijken en toen hoorde ik schoten. Op de stoep voor het gemeentehuis stonden bureaus en toen ik de schoten hoorde ben ik daar onder gaan zitten.  En hier had ik goed zicht op het vliegtuig wat uit de Nieuwstraat kwam heel erg laag kwam aanvliegen. Ik dacht dat het tegen Offermans (huis Heiberg 2) zou vliegen maar ik zag de piloot nog zitten, op ooghoogte, nou misschien iets hoger. Maar van de zijkant heb ik de piloot kunnen zien. Hij keek gewoon rustig vooruit. Het vliegtuig kwam rechts van me aanvliegen.

Hij kwam rechts van mij vanaf de Nieuwstraat. Hij kwam over de Nieuwstraat precies. Ik dacht hij haalt het niet meer, maar toch en toen ben ik, want hij zal daar wel neergekomen zijn, daar naar boven gerend en was er al eerste bij. In de paarden wei van Mia Senden. Die plek kan ik je ook aanwijzen. Er lag een boerderij van Senden op de hoek.

Ik was als eerste op de plek aanwezig en het vliegtuig stond in brand. Het was net vuurwerk want er knetterde van alles. Dit zou de ontploffende munitie zijn. Als locatie zou ik aangeven de tuin van het huidige huis, maar overal lagen stukken dus ook waar nu nog steeds een weiland is. Toen ik er was kwamen de Amerikanen met hun Jeeps door het veld (suikerbieten) gereden vanuit Oirsbeek via de Vloedsgraaf en vanaf de andere kant (Holterweg) kwamen Amerikanen aangelopen die in het park gelegerd waren. De Amerikanen die uit het park kwamen waren aan het juichen en aan het dansen en het leekt erop alsof ze iets riepen van “ We hebben hem” maar ik verstond toen geen Engels. De Amerikanen in de jeeps die juichten niet en die hebben ons op afstand gehouden want het was te gevaarlijk. De Amerikanen stonden er dichterbij en hield de inwoners op afstand. Het vliegtuig stond in brand en ze lieten het uitbranden.

Toen ben ik een paar dagen later met ons dienstmeisje naar Merkelbeek gegaan om aardappels te halen of appels en toen zag ik bij het vliegtuig een stuk tent liggen en ik was al een tijdje op zoek naar een stuk tent. Ik had een halve tent want de Amerikanen hadden toen per twee man een tent. En ik had een helft. Ik zag er bij het vliegtuig een liggen toen ik over de weg liep. En ik dacht, weet je wat ik doe ik neem me die mee. En toen lag die man eronder. Het enigste wat ik gezien heb was een laars of een hoge schoen en een gebroken …dit stuk aan wijzend (scheenbeen) was los en dat was verbrand. En daar schrok ik zo van dat ik snel het tentzeil heb laten vallen en ben weggerend. Later heb ik van een vriendje van mij, een schoolvriend, zijn vader was doodgraver Pijls, vernomen dat zijn vader de piloot met een mestvork met vier tanden heeft opgepakt en op een kar legde en dat de piloot een rozenkrans droeg, tenminste de resten van een rozenkrans. Wat ik weet is dat ze hem toen op het kerkhof hebben begraven want anders mocht dat niet. Ze hebben vermoed dat hij katholiek was omdat hij een rozenkrans bij zich droeg. Daarna heb ik het graf nog vaak bezocht.

Sjaak werd emotioneel en vertelde verder.

Hij lag….in Amstenrade op het kerkhof….want als je het kerkhof opkomt, dan had je daar een verhoging waar een kruis opstaat waar de pastoor liggen en hij lag daarvan rechts. Ik heb hem vaak bezocht. Maar op een gegeven moment was hij weg. Ik heb gehoord dat ze hem naar Ysselsteyn hadden gebracht. Het doet me nog steeds wat……..huilend……..ik heb hem gezien….ik zag hem in de cockpit……..en daarna heb ik hem als lijk gezien…………ik vond dat niet fijn………..dat stond voor altijd op mijn netvlies…….dat is ingebrand……het doet me nog steeds wat…..normaal niet maar als ik erover praat dan komt het weer allemaal boven.

Dat komt omdat ik hem eerst nog levend gezien heb……van heel dichtbij…..van hier tot iets verder aan de heuvel (wijzend naar de tuin zo’n twintig meter) hij kwam langs en kon ik hem zien zitten

Als de piloot een stukje verder was gevlogen dan was hij op het vlakke stuk gekomen, want na de boerderij is het allemaal vlak.  De Amerikanen waren gelegerd in de tuin of park zoals wij dat noemen van kasteel Amstenrade. De Amerikanen waren al bij ons toen het gebeurde en die zijn tot december gebleven en toen hebben ze zich teruggetrokken op weg naar het Ardennen offensief. En toen hebben ze zich allemaal teruggetrokken en toen kwamen de Engelsen. Die hebben toen nog vanuit de Heiberg op het dorp Nieuwstad geschoten, want dat was nog niet bevrijdt

Maar ik denk dat de piloot op het vlakke gedeelte probeerde te landen of dat hij nog probeerde naar Duitsland te vliegen. Maar ik zag de piloot nog zitten en het vliegtuig rookte niet, het toestel had niets maar hij vloog alleen.

Piet Pijs woont in de Nieuwstraat in Amstenrade en daar kunnen we dadelijk wel even naar toe rijden. Hij woont al zijn hele leven op dezelfde plek. Het is zijn ouderlijk huis.

De punt 50 mitrailleur in het perkje bij ons tegenover heeft het vliegtuig niet afgeschoten want dat was maar een enkele mitrailleur. Waarom hij zo laag vloog weet ik niet maar ik denk dat hij zo laag vloog omdat hij dan dacht dat de Amerikanen hem zo niet konden pakken met hun geschut. De motor was aan en er kwam geen rook uit het vliegtuig. Hij moet dus vanuit het park aangeschoten zijn. Op de vraag of Sjaak wel eens een M16 halftruck heeft gezien moet hij het antwoord schuldig blijven. (195^ste Anti Aircraft Artillery  die in Amstenrade waren in die tijd)

Piet Crijns uit Oirsbeek ken ik, die leeft nog en die heeft bij mij in de klas gezeten. Dus dat kan dat hij het vliegtuig heeft gezien. (zoals eerder in dit totaal verslag).

In de Nieuwstraat lag heel veel munitie opgeslagen van de Amerikanen, ze hadden het niet zo goed voor met ons, want als daar een bom op was gevallen dan was van Amstenrade niets meer overgebleven.

Als de piloot geen rozenkrans had gedragen dan had hij in Treebeek begraven moeten worden maar omdat hij wel een rozenkrans droeg kwam hij op ons kerkhof te liggen.

Als laatste noot, de Engelsen en de Duitsers lieten niets achter toen ze vertrokken maar bij de Amerikanen was dat anders, want die lieten bijna alles achter en daar maakte wij gebruik van want wij verzamelden dat.

Verklaring Piet Pijls aan Bas Bruls (11 januari 2025)

Mijn vader was inderdaad de doodgraver van Amstenrade, we hadden een groot gezin met veel kinderen. Vroeger werd er niet veel gedeeld met kinderen door ouders. Ik kan me wel herinneren dat mijn vader het verhaal over de rozenkrans verteld heeft.

Links op de foto Piet Pijls en rechts Sjaak Ritzen op 11 januari 2025 (eigen foto)